Pura Besakih – quần thể đền thờ Hindu lớn nhất ở Bali

Đền Pura Besakih có tên địa phương là “Pura Agung Besakih”, là quần thể đền thờ Hindu lớn nhất ở Bali. Được biết đến với cái tên “Đền mẹ”, ngôi đền đã tồn tại hơn 1.000 năm được bao quanh bởi phong cảnh ngoạn mục và nép mình giữa những cánh đồng lúa, núi non trùng điệp, trên sườn phía Tây Nam của núi Agung ở phía Đông Bali với vị trí cao hơn 1.000m.

Pura Besakih, với tảng đá trung tâm Batu Madeg vững chãi, là minh chứng cho lịch sử lâu đời và vị trí tâm linh thiêng liêng của khu vực. Nơi đây từ xa xưa đã được tôn kính như một thánh địa, thu hút những con người tìm kiếm sự bình an và giác ngộ. Vào thế kỷ VIII, Markandeya – một nhà hiền triết, một vị thánh ở Ấn Độ khi truyền giáo vào khu vực Bali đã đưa 8.000 người đến để sẻ núi san rừng xây dựng thành phố mới nhưng ông đã thất bại, khi đó có rất nhiều người đã bị ốm bệnh bắt buộc Markandeya phải dừng bước. Sau đó, Markandeya phải chuyển tới Java sinh sống, ông đã thiền định và cầu nguyện để có thể hoàn thành tâm nguyện của mình. Sau khi cầu nguyện, ông đã được thần linh khai sáng về việc quay trở lại vùng đất Bali, xây dựng nơi ở tuy nhiên ông không được phép san bằng khu rừng nhiệt đới, Markandeya và người của mình phải tôn trọng thiên nhiên và mẹ trái đất. Markandeya nghe theo và đã thực hiện thành công kế hoạch của mình. Để tỏ lòng tôn kính thần linh, ông đã cho xây dựng một ngôi đền nhỏ tại địa điểm đền Besakih ngày nay. Đền Mẹ Pura Besakih là ngôi đền rất quan trọng đối với người Bali vào thời điểm người Majapahit chinh phục Bali. Năm 1343, ngôi đền đã được người theo đạo Hindu sử dụng để thờ cúng. Vào thế kỷ XV, Besakih trở thành quần thể đền quan trọng nhất của triều đại Gelgel và Klungkung.

Năm 1963, núi lửa Gunung Agung phun trào mạnh mẽ, dung nham đã phá huỷ rất nhiều ngôi làng và hàng ngàn người thiệt mạng. Tuy nhiên, dòng dung nham đã dừng lại trước Đền Besakih chỉ vài mét. Đền Mẹ Pura Besakih đã sống sót kỳ diệu, vì vậy, người dân Bali tin rằng ngôi đền đã được các vị thần che chở và cứu thoát. Từ đó, sự linh thiêng của ngôi đền ngày càng nổi tiếng. Ngày nay, Pura Besakih vừa là một di tích lịch sử văn hóa vừa là điểm đến tâm linh thu hút đông đảo khách ghé thăm để đắm chìm trong bầu không khí thanh tịnh, hòa mình vào nhịp sống tâm linh của người dân địa phương và khám phá những giá trị văn hóa độc đáo của Bali.

Quần thể Đền Besakih tựa như một viên ngọc quý, thu hút du khách thập phương bởi vẻ đẹp ngoạn mục, với tầm nhìn bao la ôm trọn thiên nhiên hùng vĩ. Đối với những tâm hồn yêu thích du lịch tâm linh, Pura Besakih cũng chính là điểm đến lý tưởng, mang đến cho du khách cơ hội chiêm ngưỡng hàng loạt các ngôi đền cổ kính, luôn tấp nập bóng dáng của những người hành hương đến đây cầu nguyện và tìm kiếm sự thanh tịnh cho tâm hồn.

Từ những bước chân đầu tiên tới nơi đây, du khách sẽ bắt gặp lối vào cánh cửa thông sang một thế giới linh thiêng khác. Những bậc thang cao ngất, sừng sững uy nghi như thể đang thử lòng những vị du khách thích khám phá thế giới kỳ bí mới đồng thời cũng mang đến một cảm giác bình yên.

Khi đi sâu vào trong dần hiện lên 23 ngôi đền lớn nhỏ khác nhau được lợp bằng mái lá cọ trải qua ngàn năm tuổi nên đã chuyển sang màu đen nhánh, phai một màu cổ kính chồng xếp nhiều tầng lên nhau như một nét kỳ bí làm tăng thêm cảm giác tò mò trong lòng lữ khách. Trong 23 ngôi đền ấy, quan trọng nhất là 5 ngôi đền đại diện cho 5 vị thần chính của đạo Hindu là thần Brahma, Shiva, Iswara, Hyang Mahadewa và Vishnu.

Hướng về phía Nam, Đền Pura Kiduling Kreteg với dải vải màu đỏ tôn thờ thần Brahma – vị thần cai quản hướng Nam của vũ trụ. “Kiduling Kreteg” trong tiếng Bali cổ có nghĩa là “gần cầu”, đúng như tên gọi, ngôi đền nằm cạnh cây cầu dẫn vào Penataran Besakih. Mục đích thờ thần Brahma tại Pura Kiduling Kreteg là để hướng dẫn tín đồ Hindu phát huy sức mạnh sáng tạo, lĩnh hội chân lý Veda trong cuộc sống cá nhân và cộng đồng, đồng thời duy trì ngọn lửa của sự sống để bước đi trên con đường Dharma. Biểu tượng của thần Brahma là Pelinggih Meru Tumpang Mười Một, nằm ở góc xa phía Đông Bắc của khu Pura Kiduling Kreteg, thường được người dân địa phương gọi là Cung điện Ratu Cili.

Tọa lạc tại trung tâm Pura Besakih là Đền Penataran Agung Besakih được buộc những dải vải trắng, tôn thờ thần Shiva vĩ đại. Nơi đây sở hữu kiến trúc đồ sộ, nghi lễ phong phú, khẳng định vị thế trung tâm của Besakih. Theo truyền thuyết Raja Purana Besakih, Penataran Agung Besakih là nơi ngự trị của Batara Kabeh Pesamuaning. Điểm nhấn của Penataran Agung Besakih chính là Padma Tiga, nơi thờ phụng Tri Purusa: Shiva, Sada Shiva và Parama Shiva. Bên cạnh đó, du khách còn có thể chiêm ngưỡng Bale Pawedaan – nơi các tu sĩ Sulinggih cầu nguyện và Bale Agung – nơi hội họp của các Walaka và Sulinggih.

Hướng về phía Đông, Đền Pura Gelap là ngôi đền thờ thần Iswara – vị thần cai quản phương vị này trong vũ trụ (Bhuwana Agung). “Gelap” không mang nghĩa đen là “tối” mà xuất phát từ tiếng Kawi cổ, có nghĩa là “tia chớp” hoặc “ánh sáng trắng chói”. Cũng bởi vậy mà nơi đây tôn thờ Mặt trời – nguồn sáng mang đến sự sống cho muôn loài. Ánh sáng Mặt trời được ví như người dẫn dắt nguồn tài nguyên thiên nhiên, ban tặng sự sống cho thế giới. Qua đó, nhiều tín đồ tin rằng, Pura Gelap là công trình đóng vai trò như một ngôi đền trụ cột, hiên ngang bảo vệ Besakih ở hướng Đông, góp phần tạo nên bức tranh tâm linh huyền bí và tráng lệ của quần thể đền thờ này.

Ở khu vực Đền Pura Gelap là một cánh cổng tuyệt đẹp, nơi du khách có thể ngắm cảnh núi rừng mờ ảo trong sương vào sáng sớm và một phần khu đền. Nhờ vị trí cao nên nơi này được khách du lịch ví như “cổng trời” ở Bali. Ở đây cũng có một Candi Bentar – cánh cổng được xem là cầu nối giữa thực tại và thế giới tâm linh, giữa sự sống và cái chết trong văn hóa Bali. Cánh cổng bao gồm hai nửa đồng dạng, đối xứng và không có điểm kết nối, mở ra một lối đi ở trung tâm.

Nổi bật ở hướng Tây của quần thể Đền Besakih là Đền Uluwatu Kulkul, nơi tôn thờ thần Hyang Mahadewa và đóng vai trò như vị thần hộ mệnh cho khu vực này. Điểm độc đáo của ngôi đền này chính là chiếc kulkul (kentongan) khổng lồ được chế tác từ gỗ silingui. Lịch sử đền Uluwatu Kulkul ghi dấu ấn từ thời vua Sri Kesari Warmadewa vào năm Isaka 835, cũng nhờ sở hữu chiếc kentongan gỗ silingui to lớn, nơi đây được xem như cội nguồn của kulkul trên đảo Bali. Niềm tin này thôi thúc các làng mạc khi chế tác kulkul cho Pura Kahyangan Tiga (Tam Thánh Pura) đều đến đây để xin nước thánh. Hơn nữa, dưới triều đại vua Sri Kesari Warmadewa, đền Uluwatu Kulkul còn được biết đến như nơi thực thi công lý, nơi các quan chức thời bấy giờ tuyên thệ nhậm chức.

Tọa lạc ở phía Bắc quần thể Đền Pura Besakih, Đền Batumadeg là một trong những ngôi đền quan trọng nhất. Khuôn viên Đền Batumadeg rộng rãi, bên trong có một Pelinggih (bệ thờ) uy nghi. Nhìn vào kiến trúc, du khách có thể nhận ra đây là công trình thuộc thời kỳ đồ đá mới, được minh chứng bởi sự hiện diện của một hòn đá lớn trong pelinggih Meru. Tên gọi “Batumadeg” xuất phát từ hòn đá dựng thẳng đứng bên trong đền. Trong khảo cổ học, hòn đá này được gọi là Menhir, biểu tượng thờ phụng Bathara Ida Ratu Saktu Watu Madeg – hiện thân của thần Ida Bhatara Vishnu trong hệ thống thờ Shiva Pasupati. Các khối menhir được lưu giữ bên trong tháp Meru Tumpang Solas của đền, tuy du khách không thể nhìn thấy trực tiếp do vị trí đặt bên trong tháp.

Mỗi ngôi đền riêng lẻ ở Pura Besakih đều có lễ hội đền thờ riêng nên xác xuất bạn tới đây và ngẫu nhiên gặp một lễ hội nào đó là rất cao. Theo thống kê, mỗi năm ở Pura Besakih có khoảng 70 lễ hội. Tuy nhiên, lớn nhất và quan trọng nhất là Lễ hội Batara Turun Kabeh và Purnama Kedasa. Batara Turun Kabeh có nghĩa là “các vị thần cùng nhau xuất hiện”, người dân Bali tin rằng các vị thần Hindu sẽ đồng loạt giáng thế trong cùng một thời gian và lúc này, rất nhiều người dân trên đảo đã tới cúng tế tại đây. Purnama Kedasa là lễ hội trăng tròn, có ý nghĩa quan trọng đối với những người theo đạo Hindu ở Bali. Nếu đến Besakih vào dịp này bạn sẽ thấy một Bali văn hoá đậm đà truyền thống, toàn bộ khu đền được trang trí rực rỡ bởi vải, cờ trắng, đỏ, đen, vàng… người dân Bali mặc trang phục truyền thống với lễ vật trên tay hoặc trên đầu đang hành hương về các ngôi đền. Thật là một cảnh tượng tuyệt đẹp khi thấy họ xếp hàng dài quanh ngôi đền để dâng lời cầu nguyện.

Đền Besakih không chỉ là một trong những điểm tham quan quan trọng nhất trong chuyến du lịch Bali mà còn là một di sản văn hóa và tâm linh vô giá của hòn đảo này. Với vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên và kiến trúc cổ kính, đền Besakih mang lại cho du khách một trải nghiệm sâu sắc về văn hóa, tín ngưỡng và lòng kính trọng đối với các vị thần bảo vệ người dân Bali.